NFTs โอกาสใหม่ของโลก Digital Art หรือแค่ Visual Culture เพื่อทำเงิน

NFTs ได้รับความนิยมเป็นอย่างมากในช่วง 2 ปีที่ผ่านมา ทำให้งาน Digital Art ที่เคยถูกมองว่าเป็นศิลปะชายขอบของวงกลายเป็นตลาดที่มีเม็ดเงินจำนวนมากมายไหลเข้ามา บางชิ้นขายได้หลายสิบล้านดอลลาร์ แต่มูลค่าของมันเกิดขึ้นจากคุณค่าทางศิลปะจริงหรือ?

การพัฒนาทางเทคโนโลยีเหล่านี้ไม่ได้เป็นเพียงการแสดงให้เห็นถึงวิวัฒนาการทางเทคโนโลยีเท่านั้น พวกเขายังสร้างการหยุดชะงักครั้งใหญ่ในอุตสาหกรรมทัศนศิลป์

การถือกำเนิดของ NFTs กำลังกระตุ้นยุคฟื้นฟูศิลปวิทยาดิจิทัล โดยสร้างทางเลือกใหม่ๆ สำหรับศิลปิน หอศิลป์ และพิพิธภัณฑ์ในเกือบทุกขั้นตอนของกระบวนการตั้งแต่การผลิตชิ้นงานจนถึงการนำเสนอ อย่างไรก็ตามแม้ว่ามันจะเปิดโอกาสใหม่ๆ แต่มันก็ยังมาพร้อมกับปัญหาเดิมๆ บนโลกศิลปะ

การมาถึงของ NFTs และบทบาทของมัน

Sponsored Sponsored

NFT หรือ Non-fungible token เป็นไฟล์ดิจิทัลที่ไม่สามารถปลอมแปลงได้ และสามารถพิสูจน์ความแท้และความเป็นเจ้าของได้อย่างชัดเจนโดยเทคโนโลยีกระจายอำนาจของเครือข่ายบล็อกเชน ชิ้นงานเหล่านี้ถูกขายผ่านสกุลเงินดิจิตอลเป็นส่วนใหญ่

ไฟล์ดิจิทัลใดๆ ก็สามารถสร้างเป็น NFT ได้ ซึ่งหมายความว่าวิดีโอ เพลง เอกสาร บอท AI ทวีต และอื่นๆ สามารถนำไปมิ้นท์บนบล็อคเชนและจัดจำหน่ายบนโลกออนไลน์ จนถึงตอนนี้ ทัศนศิลป์กำลังได้รับความนิยมในฐานะกรณีการใช้งาน NFT ที่พบบ่อยที่สุด อย่างไรก็ตาม

การมาถึงของเทคโนโลยี NFT นั้นอาจไม่ได้มีความหมายเหมือนกันกับเทคนิคใหม่ๆ ในการสร้างสรรค์งานศิลปะ แต่เป็นเครื่องมือสำหรับการขายและเผยแพร่งานศิลปะที่สามารถสร้างขึ้นได้ด้วยวิธีการดั้งเดิมหรือดิจิทัลจำนวนเท่าใดก็ได้ เว้นแต่จะเป็นศิลปินบางกลุ่ม ซึ่งเป็นส่วนน้อยที่จะสร้างชิ้นงานหรือโปรเจคที่หยอกล้อไปกับเทคโนโลยีเองที่เป็นไปในลักษณะ Conceptual Art

ในทางทฤษฎีแล้ว NFTs สามารถเสนอแนวทางที่เป็น “ประชาธิปไตยมาก” ขึ้นในโลกศิลปะสำหรับทั้งศิลปินและนักสะสม พวกเขาสามารถเข้าถึงกันและกันได้อย่างใกล้ชิดมากขึ้น นอกจากนี้แม้ว่าชิ้นงานส่วนใหญ่จะถูกเสนอขาย Marketplace ที่ทำหน้าที่เป็นตัวกลาง แต่ค่าธรรมเนียมนั้นถูกกว่าการซื้อขายในแกลเลอรี่หลายเท่าตัว

ปัญหาในโลก NFTs ที่ไม่ต่างไปจาก Digital Art อื่นๆ

แน่นอนว่า NFTs เปิดโอกาสเส้นทางใหม่ๆ มากมายให้ผู้คนสร้างชิ้นงาน Digital Art ของตนเอง และเข้าถึงกลุ่มนักสะสมได้อย่างง่ายดายอย่างไม่เคยมีมาก่อน แต่หากมองในแง่ของการสร้างชิ้นงานศิลปะแล้ว สาระของชิ้นงานย่อมต้องถูกวิเคราะห์เพื่อหาคุณค่าของมัน ไม่ว่าจะเพื่อสะท้อนสังคม การทดลอง หรือ statement ใดๆ ชิ้นงานศิลปะที่นำเสนอในรูปแบบ NFTs ก็ยังปรากฏปัญหาเดิมๆ บนโลกของศิลปะและมักเกิดขึ้นจากตัวศิลปินเอง

Racism การเหยียดเชื้อชาติ

โลกของ crypto มีความคล้ายคลึงกับโลกอินเทอร์เน็ต Web2 ในระดับหนึ่ง โดยเฉพาะการปิดบัง Identity หรือตัวตนของผู้ใช้งาน แน่นอนว่ามันสามารถใช้ในทางที่มีประโยชน์และในทางที่แย่ได้

Sponsored Sponsored

มีผู้ใช้งานบางกลุ่มใช้ประโยชน์จากการไม่เปิดเผยชื่อชื่อผู้ใช้ ทำให้มีผู้สร้างหรือกลุ่มผู้สร้างรายหนึ่งได้สร้างโปรเจค NFT ชื่อ “Floydies” ซึ่งเป็นคอลเลคชั่น ที่พรรณนาถึง George Floyd ด้วยรูปแบบพิกเซลแบบคร่าวๆ ด้วยรูปแบบ stereotype ต่างๆ ที่สร้างขึ้นจากแนวคิดการเหยียดเชื้อชาติ

แม้ว่า OpenSea ซึ่งเป็นหนึ่งในตลาดกลางของ NFT ได้นำรูปภาพออกจากแพลตฟอร์ม แต่แพลตฟอร์มอื่นๆ กลับต้อนรับเนื้อหาที่ไม่เหมาะสมดังกล่าว แน่นอนว่าพวกเขาอ้างเรื่อง anti-censorship แต่ในแง่หนึ่งพวกเขาก็ทำเงินจากการนำเสนอขายสิ่งเหล่านี้เช่นกัน มันจึงเป็นตลกร้ายอย่างหนึ่ง

เนื้อหาเหล่านี้ถูกนำเสนอและปลูกฝั่งจนเป็นเรื่องธรรมชาติบนโลก Web3 เพราะสื่อเหล่านี้ไร้พรมแดนและถูกสื่อสารโดยตรงกับผู้บริโภค อย่างไรก็ตามสำหรับผู้เขียน ประเด็นเหล่านี้สะท้อนปัญหาเดิมๆ เรื่อง “ชิ้นงานศิลปะที่ไร้คุณภาพจากผู้สร้างที่ไร้คุณภาพ” เสียมากกว่า เรื่องควรมีหรือไม่ควรมี censorship มากำกับ

Sexism : Crypto-bro

• โลกศิลปะดั้งเดิม

ทั้งโลกศิลปะดั้งเดิมและพื้นที่ NFT ส่งเสริมความเหลื่อมล้ำทางเพศอย่างสุดขั้ว National Museum of Women in the Arts รวมข้อมูลเกี่ยวกับ “ความแตกต่าง” ในมิติต่างๆ ระหว่างเพศชายและหญิงในอุตสาหกรรมนี้

ตัวเลขสถิติเหล่านี้น่าวิตกเป็นพิเศษและควรได้รับความใส่ใจ เนื่องจากนักศึกษาส่วนใหญ่ในโปรแกรมวิจิตรศิลป์ของมหาวิทยาลัย ทั้งในระดับปริญญาตรีและบัณฑิตศึกษา เป็นผู้หญิง แต่รายได้จากการทำงานในอุตสาหกรรมนี้ของผู้หญิงกลับมีค่าเฉลี่ยต่ำกว่าผู้ชายอยู่เกือบ 30% ในโลกอุตสาหกรรมศิลปะแบบดังเดิม รวมถึงมูลค่าของชิ้นงานศิลปะที่แตกต่างกันอย่างสุดขั้ว

Sponsored Sponsored

ชิ้นงานจากศิลปินชายที่มีมูลค่าสูงที่สุดอย่าง Salvator Mundi ของ Leonardo Da Vinci ถูกขายไปในมูลค่า 450.3 ล้านดอลลาร์ ในขณะที่ผลงานที่มูลค่าสูงที่สุดของศิลปินหญิงอย่าง Jimson Weed/White lower (1932) ของ Georgia O’Keeffe ที่มีมูลค่าเพียง 44.4 ล้านดอลลาร์

สำหรับผู้เขียนเอง มองประเด็นดังกล่าวนี้ว่า เกิดจากผลพวงทางประวัติศาสตร์เสียเป็นส่วนใหญ่ เนื่องจากโลกศิลปะเป็นโลกของชายเป็นใหญ่มาโดยตลอดจนถึง ศตวรรษที่ 20 นั่นรวมถึงศิลปะสมัยใหม่ (Modern Art) ด้วย ที่มีข้อกำหนดแบ่งแยกเพศชัดเจนเป็นอย่างยิ่ง

ทำให้ผลงานศิลปะที่มีคุณค่าทางประวัติศาสตร์ส่วนใหญ่ล้วนเกิดจากศิลปินชายในอดีตและทำให้มันมีมูลค่าที่สูง ในขณะที่ศิลปินหญิงเพิ่งเริ่มมีบทบาทและได้รับความยอมรับมากขึ้นในช่วงหลังสงครามเย็นและการกำเนิดของ Contemporary Art ชิ้นงานจึงมีความแตกต่างทางด้านราคาสูง เพราะมูลค่าเชิงประวัติศาสตร์

• โลกศิลปะ NFTs

สิ่งที่น่าสนใจคือ โลก NFT ที่เป็นพื้นที่ใหม่เสียมากกว่า เพราะบทบาทของตัวกลางหรือ Marketplace ค่อนข้างมีน้อยกว่าสถาบันทางศิลปะแบบดั้งเดิม แม้ว่าในทางทฤษฎีแล้ว การไม่เปิดเผยตัวตนของธุรกรรมดิจิทัลเหล่านี้สามารถสนับสนุนความเท่าเทียมทางเพศที่มากขึ้น แต่ “ศิลปินหญิงคิดเป็นเพียง 5% ของยอดขายงานศิลปะ NFT ทั้งหมด”

ในช่วง 21 เดือนที่ผ่านมา การไม่เปิดเผยตัวตนยังสร้างโอกาสในการหลอกลวงที่เป็นอันตรายมากขึ้นอีกด้วย ในช่วงฤดูร้อนปี 2020 กลุ่มผู้สร้าง NFT ถูกวางตัวเป็น “กลุ่มศิลปะ Crypto ที่นำโดยผู้หญิงกลุ่มแรก” ระดมทุนได้ 1.5 ล้านดอลลาร์ก่อนที่จะเปิดเผยว่าเป็นผู้ชายที่อยู่เบื้องหลังองค์กรจริงๆ และผู้หญิงไม่กี่คนที่ได้รับเชิญให้พูดในการประชุมหรือการประชุมของ NFT

นอกจากนี้ บุคคลที่มีส่วนร่วมและขับเคลื่อนโลก NFT ส่วนใหญ่เป็นเพศชาย ข้อมูลล่าสุดแสดงให้เห็นว่า “ผู้ชายหนึ่งในห้าในสหรัฐอเมริกาหรือ 20% ระบุว่าพวกเขาเป็นเจ้าของ NFT อย่างน้อยหนึ่งรายการ เทียบกับเพียง 7% ที่เป็นผู้หญิง” สิ่งเหล่านี้สะท้อนให้เห็นถึงวาทกรรม “Crypto-bro” ที่ชัดเจนเป็นอย่างยิ่ง แน่นอนว่าสิ่งที่ขับเคลื่อนสิ่งเหล่านี้ก็คือ “เงิน”

Sponsored Sponsored

NFTs มีคุณค่าในการเป็น Digital Art หรือเป็นเพียง Visual Culture เพื่อทำการค้า

รูปแบบของ NFTs ที่ครอบงำส่วนแบ่งตลาดที่ใหญ่ที่สุด คือ “ชิ้นงานภาพกราฟิก” ที่มี “ธีม” และแพทเทรินในรูปแบบเดียวกัน หรือที่เรียกว่า Generative NFTs ไม่ใช่ความหลากหลาย เชิงเนื้อหาเเละรูปแบบอย่างที่เคยพบเห็นในอุตสาหกรรม Digital Art

NFT เหล่านี้ถูกขายเป็นเม็ดเงินจำนวนมหาศาล และมีมูลค่าสูงกว่าชิ้นงานศิลปะมีที่มีคุณค่าทางประวัติศาสตร์บางชิ้นเสียอีกชิ้นงาน NFTs ส่วนใหญ่ที่เกิดขึ้นเริ่มสถาปนารูปแบบของมันเองในแง่ “ความสวยงามและรูปแบบ (Aesthetics and Form)” ที่มีเอกลักษณ์เฉพาะตัว

ศิลปิน NFT หลายคนเลือกที่จะอ้างอิงและนำเสนอไอคอนและจินตภาพของวัฒนธรรมป๊อปที่หลากหลาย มากกว่าการสร้างงานศิลปะ Contemporary Art ที่เน้นเรื่องแนวคิดการทดลอง หรือสาระที่เป็นคุณค่าและจบภายในชิ้นงาน ชิ้นงาน NFTs ถูกสร้างเพื่อเป็นตัวแทนสิทธิ์ที่คุณค่าถูกผูกอยู่กับสิ่งอื่นๆ มากกว่า เช่น การได้รับ Airdrop หรือการได้เป็นส่วนหนึ่งของชุมชน

“Quality over quality” หรือปริมาณมากกว่าคุณภาพดูเหมือนจะเป็นปรัชญาหลักสำหรับผู้สร้าง NFTs ส่วนใหญ่ในตลาดนี้ บางคนเป็นนักฉวยโอกาสที่เข้าใจเรื่องคอมพิวเตอร์มากกว่าการเป็นศิลปินด้วยซ้ำ มันเป็นการแข่งขันกันเพื่อหาเงิน

ในวิดีโอ YouTube ของ Solar Sands เรื่อง “ทำไม NFT ถึงน่าเกลียดจัง” ได้นำเสนอวิธีที่ผู้สร้าง NFT สร้างเทมเพลตสำหรับคอลเลกชัน NFT ต่างๆ จากนั้นใช้อัลกอริทึมเพื่อสุ่มสลับคุณลักษณะหรือเพิ่มอุปกรณ์เสริมบางอย่างเพื่อสร้างรูปภาพที่ไม่ซ้ำกันจำนวนมาก ผลลัพธ์ที่ได้คือสิ่งที่สร้างด้วยคอมพิวเตอร์อย่างเห็นได้ชัด

ส่วนต่างๆ ถูกนำมาปะติดปะต่อเข้าด้วยกันโดยไม่สนใจความเชื่อมโยงหรือความสมบูรณ์ของผลงานใดๆ เพราะมันคือการสุ่ม มันจึงเป็นเหตุผลที่ NFT จึงมีหน้าตาที่น่าเกลียด และไม่ได้มีแก่นสารใดๆ ในตัวมันเอง มันจึงจำเป็นต้องสร้างมูลค่าโดยการนำเสนอ Utility หรือประโยชน์ใช้สอยเข้ามาเกี่ยวข้อง